Bilgi Edinme

Bilgi edinme hakkı, yurttaÅŸların ilgili kamu kurum ve kuruluÅŸlarının elinde bulunan bilgilere eriÅŸebilmesi hakkıdır. Ãœlkemizde bu hak ve kullanımı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ile düzenlenmiÅŸtir. 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, yurttaÅŸların kamu kurumlarından bilgi alma hakkını tanımlamak, bu hakkın kullanımını düzenlemek amacıyla çıkarılmış bir kanundur. 9 Ekim 2003’te kabul edilmiÅŸ, 24 Nisan 2004’te yürürlüğe girmiÅŸtir. Kanun, 1. Maddesinde bilgi edinme hakkının demokratik ve ÅŸeffaf bir yönetimin gereÄŸi olduÄŸunu belirtir. Kanunun temel düzenlemeleri şöyledir:

Bilgi Edinme Hakkı Hangi Bilgileri ve Kurumları Kapsar?

Bu kanuna göre herkesin kamu kurum ve kuruluşları (Merkezi Yönetim kapsamındaki tüm devlet kurumları, düzenleyici ve denetleyici kurumlar, sosyal güvenlik kurumları ve yerel yönetimler) ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının (odalar, borsalar, barolar ve bunların birlikleri) sahip oldukları, kayıtlarında bulunan her türlü veriyi istemeye hakkı vardır.

Kamu kuruluÅŸları, kanunda belirtilen istisnalar dışında ellerindeki tüm bilgileri baÅŸvuranlara saÄŸlamak zorundadır. KuruluÅŸlar hizmetin “etkin, süratli ve doÄŸru” yürümesini saÄŸlarlar.

Başvuruyu Kim ve Nasıl Yapar?

Bilgi Edinme Hakkı başvurusu, istenen bilgi veya belgelerin bulunduğu kuruma, bir dilekçe ile doğrudan yapılır. Başvuru, başvuranın kimliği gizlenmeyecek şekilde elektronik ortamda veya diğer iletişim araçlarıyla da yapılabilir.

BaÅŸvuran kiÅŸi ÅŸu bilgileri verir:

• adı ve soyadı (tüzel kiÅŸi ise ünvanı)
• imzası (tüzel kiÅŸi ise yetki belgesi ve yetkili imzalar)
• oturma yeri veya iÅŸ adresi
• istenen bilgi ve belgeler hakkında açıklama

Bilgi edinme hakkını kullanmak isteyen TC yurttaşı ise, bilgi istediği konu ile ilgisi olup olmadığına bakılmaz.

Bilgi Ne Şekilde Sağlanır?

Yurttaşın istediği bir belge ise kurum belgenin onaylı bir kopyasını verir. Eğer kopya alınamıyorsa başvuran kişinin belge aslını okuması, dinlemesi ya da izlemesi sağlanır.

İstenen bilgi ancak özel bir çalışma ile üretilebilecekse, kamuya açıklanması yasak ya da gizli nitelikte ise kurum başvuruya olumsuz yanıt verebilir.

Bilgi Ne Sürede Sağlanır?

Yurttaş tarafından istenen bilgiyi kurumun 15 iş günü içinde vermesi esastır. Bilgi veya belgenin verilmesi bir masraf gerektiriyorsa (fotokopi v.b.) durum bu süre içinde başvuru sahibine bildirilip, masrafları ödemesi istenir.

Bilgi veya belge başka kuruluşları da ilgilendiriyorsa bu süre 30 iş gününe uzar, ancak durum 15 iş günü içinde başvuran kişiye bildirilmelidir.

Bilgi edinme Hakkının ve Kurumların Bilgi Verme Yükümlülüğünün Sınırları

İstenen bilgi ancak özel bir çalışma ile üretilebilecekse, kamuya açıklanması yasak ya da gizli nitelikte ise kurum başvuruya olumsuz yanıt verebilir.

İstenen belgede gizli bilgiler varsa, belge (mümkünse) gizli bilgiler ayrıldıktan sonra başvuru sahibine verilir.

Kanun aşağıdaki durumları bilgi edinme hakkı kapsamı dışında tutar:

• Devlet sırlarına ve ülkenin ekonomik çıkarlarına iliÅŸkin belgeler, açıklanması haksız rekabete neden olabilecek bilgiler (Md.16,17)
• Ä°stihbarat çalışmalarına iliÅŸkin bilgi ve belgeler
• Ä°dari ve adli soruÅŸturmalarsırasında toplanmış, açıklanması (ya da zamansız açıklanması) sakıncalı olacak bilgiler
• Açıklanması özel hayatın ve haberleÅŸmenin gizliliÄŸini ihlal edecek bilgiler
• Ticari sır niteliÄŸindeki bilgiler
• Kurum içi düzenlemelere iliÅŸkin ya da görüş ve bilgi notu niteliÄŸinde olup açıklanması kurumca sakıncalı görülecek çalışma belgeleri.

Bu sınırlar çizilmiş olmakla birlikte, eğer sorgulanan bilgi veya belge kişinin çalışma yaşamını, meslek onurunu v.b. etkileyecek nitelikteyse çeşitli kanun hükümlerinde ilke olarak bilgi edinme hakkı kapsamı içinde sayılmaktadır.

İtiraz Hakkı ve Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu

Bir kurum istenen bilgiyi vermekten kanunun devlet sırrı, ulusal ekonomik çıkar ve haksız rekabeti önleme ile ilgili düzenlemelerine dayanarak kaçınırsa, baÅŸvuru sahibi 15 iÅŸ günü içinde idare mahkemelerinde bu karara itiraz edebilir. Ä°tiraz doÄŸrudan yapılabileceÄŸi gibi, önce (bu amaçla kurulan) Bilgi Edinme DeÄŸerlendirme Kurulu’nun (BEDK) görüşü alındıktan sonra da yapılabilir.

BEDK, çoğunluğu hukukçular arasından Bakanlar kurulu tarafından seçilen 9 üyeden oluşur.

Ayrıntılı bilgi için : http://www.bilgiedinmehakki.org